Zbliża się rocznica tragicznych i bohaterskich wydarzeń wojny polsko – radzieckiej  1919 -1920 roku, kiedy to przez nasz kraj odradzający się po długoletniej niewoli przetoczyła się niszczycielska i barbarzyńska armia bolszewicka. Dzięki ofiarności i heroizmowi Polaków wróg został zatrzymany w decydującej bitwie pod Warszawą stoczonej w dniach 13–25 sierpnia 1920 roku nazywaną Cudem nad Wisłą. Czas ten obfitował w dramatyczne wydarzenia na obszarach, przez które przeszła armia radziecka. 

Rocznica tych wydarzeń jest okazją do przypomnienia jednym i przedstawienia innym sylwetki Jerzego Starzyńskiego Komendanta Straży Obywatelskiej na powiat lipnowski w tamtym czasie.

Jerzy Stanisław Starzyński pieczętujący się herbem Ślepowron urodził się 31.05.1883 roku w Warszawie. Pochodził z zamożnej rodziny, kultywowano w niej idee patriotyczne, którymi przesiąknął zarówno on, jak i np. jego brat stryjeczny Stefan Starzyński prezydent Warszawy w latach 1934-1939.

W 1905 roku w parafii ewangelicko – augsburskiej w Warszawie Jerzy Starzyński wziął ślub z Janiną Walerią Stefańską Skonieczną. W Warszawie w 1911r. przyszła na świat ich pierwsze dziecko, córka Anna Kazimiera.

Państwo J.J. Starzyńscy pragnęli dla siebie i rodziny spokojnego, sielskiego życia na wsi, dlatego podjęli decyzję o zakupie w 1913 roku majątku ziemskiego w Maliszewie niedaleko Lipna na Ziemi Dobrzyńskiej. Zakupiony folwark obejmował 1343 morgów, 66 prętów ziemi wraz z budynkami i inwentarzem. Tu też przyszli na świat ich synowie Adam w 1915roku i Jerzy Stefan w 1918 roku.

Pod rządami nowego właściciela wieś i okolica rozkwitła. Jerzy Starzyński był pracodawcą lubianym i powszechnie szanowanym. Cenili go zarówno mieszkańcy wsi, jak i lipnowscy działacze społeczni, z którymi współpracował.

J. Starzyński był człowiekiem o wielkim sercu, który przykładał ogromną wagę do warunków życia służby folwarcznej. O polepszenie ich losu zabiegał szczególnie pełniąc funkcję wiceprezesa Zarządu Okręgowego Towarzystwa Rolniczego Ziemi Dobrzyńskiej dążąc do udzielania im pomocy w tzw. naturaliach i sprowadzanie dla nich tanich ubrań oraz obuwia za pośrednictwem Syndykatu Rolniczego. Był bardzo zaangażowany w działalność społeczną na terenie powiatu aktywnie włączając się w prace Rady Opiekuńczej Powiatu Lipnowskiego, do której dołączył w 1916 roku jako opiekun gminny. Bardzo hojnie wsparł utworzoną w 1916 roku Komisję Kwesty Powiatu Lipnowskiego pod hasłem „Ratujcie dzieci”. W 1917 roku przekazał datek w kwocie 75 marek dla schroniska w Bałdowie koło Lipna, w którym w lato przebywały dzieci z biednych rodzin warszawskich. W tym samym roku był członkiem Powiatowej Komisji Rewizyjnej. Udzielał się  w Radzie Powiatu Lipnowskiego.  Był członkiem Powiatowej Komisji Aprowizacyjnej. W październiku 1918 roku podczas zebrania w Dyblinie upoważniono go do przejmowania władzy  z rąk usuniętych zaborców.

W 1920 roku Jerzy Starzyński został wybrany przez radnych powiatowych na delegata Sejmiku Powiatowego w Lipnie do Rady Wojewódzkiej. Ponadto pełnił funkcję prezesa Związku Ziemian Powiatu Lipnowskiego oraz wiceprezesa Okręgowego Towarzystwa Rolniczego Ziemi Dobrzyńskiej. We wszystkich tych instytucjach i ciałach zawsze stawał w obronie słabszych i uboższych, m.in. postulując, na prośbę burmistrza Lipna, by okoliczne folwarki dostarczały płody rolne np. ziemniaki do miast po umiarkowanych cenach.

Stawiał także na rozwój swojego majątku zakładając w Maliszewie krochmalnie, plantację tytoniu a także pozyskując torf, która to działalność stanowiła dopełnienie istniejących w folwarku przedsięwzięć  jakimi były funkcjonująca cegielnia i młyn.  W pamięci mieszkańców Maliszewa wciąż żywe są opowieści dziadków czy rodziców, że Państwo Starzyńscy wspierali w trudnych okresach biedniejszych mieszkańców wsi czy nawet pobliskiego Lipna  mąką z ich młyna. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w pomieszczeniach jednego z budynków dworskich, dzięki państwu Starzyńskim dzieci mogły pobierać naukę pisania i czytania.

Pracowitość, zaangażowanie, odpowiedzialność a przede wszystkich oddanie Ojczyźnie Jerzego Starzyńskiego oraz zaufanie jakim cieszył się wśród społeczeństwa zadecydowało o tym, że podczas wojny polsko – bolszewickiej powierzono mu stanowisko komendanta straży obywatelskiej na powiat lipnowski.

W tych letnich krwawych miesiącach został zapisany ostatni, tragiczny akapit jego życia……

W dniu 13 sierpnia 1920 roku wraz z oddziałem wywiadowczym z Włocławka patrolował teren powiatu lipnowskiego. Po zakończeniu patrolu wrócił do Maliszewa. Nocą z 13 na  14 sierpnia otrzymał wiadomość o tym, że oddziały nieprzyjaciela wkroczyły do Lipna. Pomimo namów współpracowników nie zdecydował się na ucieczkę i nie opuścił swojego stanowiska do końca pozostając wiernym patriotycznym ideałom, w których go wychowano  i duchowi odpowiedzialności za kraj i powierzonych mu ludzi.

Nocą bolszewicy najechali dwór w Maliszewie i zabrali komendanta Starzyńskiego do Lipna, gdzie był więziony do 17 sierpnia 1920 roku.

18 sierpnia 1920 roku zmasakrowane zwłoki Jerzego Starzyńskiego znaleziono w maliszewskim lesie zwanym potocznie „rudziok” .

Z J. Starzyńskim bolszewiccy oprawcy obeszli się bardzo brutalnie zadając mu męczeńską śmierć. Jak podawali starsi mieszkańcy, świadkowie tamtych dni zanim go zabito był wleczony na arkanie przez konie, a gdy odnaleziono jego ciało w głowie miał trzy rany kłute zadane kozackimi lancami. Przed śmiercią bolszewicy wyłupili mu oczy, a według  ówczesnych doniesień prasowych obcięto mu uszy, opalono włosy i wąsy, a także odrąbano ręce.

Ciało bohatera zostało złożone na cmentarzu parafialnym w Lipnie, a w miejscu jego zgonu w Maliszewie wystawiono drewniany krzyż, zniszczony w kolejnej wojennej zawierusze.

Bohaterski Ziemianin pośmiertnie w 1926 roku został odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi, który córka Hanna przekazała do Muzeum Wojska Polskiego. Lipnowski Sejmik Powiatowy na posiedzeniu 4 listopada 1920 roku dla upamiętnienia tego nieprzeciętnego obywatela maliszewskiej ziemi uchwalił fundusz stypendialny im. Jerzego Starzyńskiego w wysokości 50.000 marek, który został przekazany do dyspozycji Rady Szkolnej Okręgowej.

Pamięć o bohaterze wojny 20 roku, jego życiu i męczeńskiej śmierci  jest wciąć żywa wśród mieszkańców Maliszewa i Powiatu. Na jego grobie składane są kwiaty, zapalane znicze, a dla upamiętnienia i podkreślenia związku z miejscem, za które poświęcił życie w dniu 31 maja 2022 roku na jednej ze ścian Szkoły Podstawowej w Maliszewie odsłonięto tablicę poświęconą temu obrońcy miasta i powiatu.  

Jak napisali Jemu współcześni: „W zmarłym straciliśmy prawego obywatela kraju, dzielnego i rzadkich cnót człowieka. Cześć Jego prochom!”

Nam pozostaje powiedzieć: „Dziękujemy, za Twoje poświęcenie i śmierć w obronie patriotycznych ideałów i wolnej Polski, w której żyć dziś możemy. Cześć Twej pamięci i wieczny odpoczynek Twojej duszy

_____________________________________________________________

*Opracowano na podstawie materiałów udostępnionych i przekazanych przez Dorotę Kostecką